Dàn ý:

I.     Mở bài:

-      Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài, thiên hướng và năng khiêu nghệ thuật của ông đã bộc lộ từ nhỏ. Ông không chỉ trở thành một hiện tượng đặc biệt của sân khâu kịch trường những năm 80 của thế kỉ XX mà còn được coi là một trong những nhà soạn kịch tài năng của nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại.

-      "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" (viết năm 1981 nhưng đến năm 1984 mới ra mắt công chúng) là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ. Vở kịch đã được công diễn nhiều lần trên sân khấu trong và ngoài nước. Từ một cốt truyện dân gian, Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành công vở kịch nói hiện đại đặt ra nhiều vấn đề mang triết lí nhân văn.

-      Đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba với xác hàng thịt, với người thân, với Đế Thích trong nghịch cảnh "Hổn Trương Ba da hàng thịt" đã thể hiện những tư tưởng mới mẻ về cuộc sống, con người.

II.     Thân bài:

a.     Tóm tắt:

Trương Ba bị chết oan uổng. Đế Thích sửa sai bằng cách cho hổn Trương Ba sống lại vào xác anh hàng thịt. Cảm thấy không thể sống như thếnày mãi Trương Ba muốn thoát ra khỏi thân xác anh hàng thịt thô lỗ, phàm tục. Cuộc đối thoại giữa hổn Trương Ba và xác anh hàng thịt, hổn Trương Ba đành bần thẩn nhập lại xác anh hàng thịt thô lỗ, phàm tục.

Cuộc đối thoại giữa hổn Trương Ba và người thân (vợ, cháu gái, con dâu) đều thấy Trương Ba đã khác xưa, lệch lạc nhiều lắm. Đau đớn tột độ. Trương Ba lập cập đến bên cột nhà, đốt hương để gặp Đế Thích.

Đế Thích thuyết phục Trương Ba châp nhận cuộc sống hiện tại hoặc nhập vào xác cu Tị để bảo toàn sự sống. Trương Ba suy nghĩ, cân nhắc và đưa ra quyết định dứt khoát: Chấm dứt sự hiện diện của một tồn tại trớ trêu có tên gọi là "hổn Trương Ba, da hàng thịt". Hổn Trương Ba vẫn còn mãi giữa màu xanh cây vườn, trong những điều tốt lành của cuộc đời và trong kí ức của người thân.

b.     Cuôc đôĩ thoai giữa hôn và xác.

-      Hồn Trương Ba trờ thành người đuôi lí trong cuộc đối thoại này.

+ Ban đầu cao giọng phủ nhận "vô lí mày không thể biết nói" nhưng đó là "tiếng gọi nơi hoang dã" của bản năng thấp kém, tầm thường.

+ Từ chỗ hăng hái đấu lí đáp lại tất cả những lí lẽ của xác đến chỗ "bịt lại" "Ta không muốn nghe mày nữa".

+ Xưng hô "mày", "ta" nhưng đến cuối đoạn thì xác hàng thịt đã nhận ra "ấy đây, ông bắt đầu gọi tôi là anh rồi đấy."

-     Xác hàng thịt thắng thếdổn đuổi lấn át hổn Trương Ba.

+ Xác thách thức, giễu cợt, mỉa mai hổn "có đây" có tiếng nói "có thật thế không". + Xác hàng thịt gợi lại những chuyện khiến Trương Ba lúng túng xấu hổ: Đó là cái đêm khi ông đứng cạnh vợ hàng thịt với "tay chân run rẩy", "hơi thở nóng rực", "cô nghẹn lại" và "suýt nữa thì....". Đó là "Chẳng lẽ ông không xao xuyên chút gì? Hà hà, cái món tiết canh, cổ hũ khấu đuôi, và đủ các thứ thú vị khác không làm hổn ông lâng lâng cảm xúc sao?". Đó là "Ông có nhớ hôm ông tát thằng con ông tóe máu mồn máu mũi không? Cơn giận của ông lại có thêm sức mạnh của tôi".

+ Xác hả hê tuôn ra những lời thoại dài với giọng điệu lúc thì châm biếm, khi thì mỉa mai, khi thì vuốt ve xoa dịu lúc thì dụ dỗ mua chuộc như "Làm xong điều xấu gì ông áp việc đổ lỗi cho tôi để ông được thanh thản". Trước lời lẽ xác thực, hồn Trương Ba chỉ biết than, xâu hổ, lúng túng...

=> Hàm ý của cuộc đối thoại hổn Trương Ba và xác hàng thịt:

+ Có thể là một ẩn dụ về cuộc đấu tranh giữa tâm hổn và thể xác trong mỗi con người. Cuộc đấu tranh giữa linh hồn và xác thịt chính là cuộc đấu tranh giữa khát vọng và dục vọng, giữa phần "người" và phần "con" trong mỗi con người. Linh hổn luôn luôn phải đấu tranh để vượt lên những đòi hỏi không chính đáng của thể xác. Đổng thời qua đây nhà viết kịch cũng cảnh báo: Khi con người sống trong cái tầm thường thì rất dễ bị nhiễm cái xấu, cái không tốt.

c.    Cuôc đôĩ thoai giữa hốn Trương Ba với người thân:

-     Sống nương nhờ trong thân thể anh hàng thịt, Trương Ba đã không còn là mình nữa. Tất cả những người thân đều thấy đau đớn, lo lắng, bàng hoàng.

+ Vợ Trương Ba - một người vợ hiền hành, thương chồng, thương con, bà đã nói ra sự thật: "Ông đâu còn là ông, đâu còn là ông Trương Ba làm vườn ngày xưa", "Thôi tùy ông, tôi chỉ muốn ông được thảnh thơi sung sướng.... Tôi không còn giúp gì ông được nữa, tốt nhất là... là.... Không có tôi nữa...".

+ Cái Gái - đứa cháu nội vốn rất thương ông. Nhưng giờ đây nó không chấp nhận hình ảnh người ông có bàn chân to bè, bàn tay giết lợn là ông nó. Sự phủ nhận của cái Gái hóa thành cơn giận dữ: "Từ nay ông không được động vào cây cối trong vườn ông tôi nữa, ông mà quý cây à? Sáng qua, tôi để ý lúc ông chiết cây cam, bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chổi non, chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm, ông nội tôi đời nào thô lỗ, phũ phàng như vậy", "ông xâu lắm! Cút đi lão đồ tể, cút đi!"

+ Cô con dâu vôn hiểu biết, dịu hiền, nhân hậu, thấu hiểu và thương cho hổn Trương Ba. Nhưng trước sự lệch lạc nhòa mờ của Trương Ba, chị ta đã đau khổ nói ra sự thật: "Thầy bảo con: Cái bên ngoài là không đáng kể, chỉ có cái bên trong, nhưng thầy ơi, con sợ lắm, bởi con cảm thây, đau đớn thấy ... mỗi ngày thầy một đổi khác dần, mất mát dần, tất cả cứ như lệch lạc, nhòa mờ dần đi, đến nỗi có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa".

=> Như vậy ta thây, tất cả những người thân yêu đều nhận ra cái nghịch cảnh trớ trêu dù mỗi người có một cách nhìn nhưng đều bộc lộ sự xót xa đau đớn, và đẩy Trương Ba đến tình huống phải lựa chọn còn - mất. Hồn Trương Ba thách thức với xác hàng thịt một cách gay gắt quyết liệt: "Không cần đến cái đời sống do mày mang lại", "không cần".

* Cuộc đối thoại giữa hổn Trương Ba với ĐếThích:

-    Khi gặp Đế Thích, hổn Trương Ba đã bày tỏ thái độ không thể sống trong xác anh hàng thịt được nữa:

"Ông Đế Thích ạ, tôi không thể tiếp tục mang thân anh hàng thịt được nữa, không thể được", "sống nhờ vào đồ đạc, của cải người khác đã là chuyện không nên, đằng này đến cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt...", "nếu ông không giúp, tôi sẽ.... tôi sẽ... nhảy xuống sống hay đâm một nhát dao vào cổ, lúc đó thì hồn tôi chẳng còn mà xác anh hàng thịt cũng mất.

-    Đế Thích khuyên hổn Trương Ba nên chấp nhận bởi:

"Thếông ngỡ tất cả mọi người đều được là mình toàn vẹn cả ư? Ngay cả tôi đây, ở bên ngoài, tôi đâu có được sống theo những điều tôi nghĩ bên trong. Mà cả Ngọc Hoàng nữa, chính người lắm khi cũng phải khuôn ép mình cho xứng với danh vị Ngọc Hoàng. Dưới đất trên trời đều thếcả....".

-    Trước lời khuyên của Đế Thích, hổn Trương Ba kiến quyết không chấp nhận mà còn thẳng thắn chỉ ra: "Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thếnào thì ông chẳng cần biết" và thểhiện khát vọng "Tôi muốn được là tôi trọn vẹn".

=> Ý nghĩa tư tưởng:

Qua cuộc đối thoại giữa hổn Trương Ba với Đế Thích nhà viết kịch Lưu Quang Vũ đã gửi gắm tới độc giả bức thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Đồng thời qua màn đối thoại giữa hổn Trương Ba với Đế Thích tác giả đã nhân mạnh vẻ đẹp của con người chân chính trong cuộc đâu. tranh chống lại sự dung tục giả tạo để bảo vệ quyển được sống toàn vẹn, hợp lẽ tự nhiên.

Hổn Trương Ba khi bước vào thếgiới vĩnh hằng còn qua một phép thử nhập vào cơ thể cu Tị nữa. Trương Ba hình dung trước cảnh một ông già 60 ngụ trong thân xác của một cậu bé 10 tuổi thì cũng đầy bị kịch.

Trương Ba không chấp nhận. Ông kiến quyết trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết. Một cái chết thanh thản. Ông hóa thân vào những sinh vật tổn tại thân thuộc trong cuộc sống mỗi con người như màu xanh của cây, bậc thềm của ngôi nhà, ánh lửa ấm áp... Trương Ba đã trở thành bất từ - đó là sự bất tử linh hổn trong sự sống của con người.

III.     Kết bài:

- Qua đoạn trích vở kịch "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" Lưu Quang Vũ muốn gửi gắm tư tưởng: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hổn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.