I. Mở bài:

- Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ra ở Huế, lớn lên, học tập và hoạt động cách mạng ở Huế. Vì thế, ông gắn bó máu thịt với Huế và sống Hương hơn ai hết. Bút kí "Ai đã đặt tên cho dòng sông" là một minh chứng tiêu biểu cho sự gắn bó này.

- Đoạn nghị luận dưới đây nằm ở phần đầu đoạn trích, là những khám phá về vẻ đẹp phóng khoáng và kiều diễm của dòng sông Hương từ thượng nguồn về đến thành phốHuế.

II. Thân bài:

1.Khái quát:

+Tác giả:

- Hoàng Phủ Ngọc Tường là một nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, cũng là một trí thức yêu nước luôn tích cực tham gia các phong trào đấu tranh chống Mỹ, ngụy ở miền Nam thời kỳ trước năm 1975.

- Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn có phong cách độc lập, có sở trường đặc biệt về thểbút ký, tùy bút. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với những suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý...

+ Tác phẩm:

- Xuất xứ: "Ai đã đặt tên cho dòng sông" là bài tùy bút xuất sắc viết tại Huế năm 1981, rút từ tập bút ký cùng tên.

- Tập bút ký: Gồm 8 bài ký, viết ngay sau năm 1975, trong đó thấm đẫm lòng yêu nước, tinh thần dân tộc và chủ nghĩa anh hùng. Những cảm hứng ấy được thể hiện rõ nét trong tình yêu, lòng tự hào sâu sắc của nhà văn đối với vẻ đẹp tho mộng và hùng vĩ của thiên nhiên đất nước, với truyền thống lịch sử văn hóa lâu đòi của dân tộc, với những phẩm chất cách mạng kiến cường của con người Việt Nam thời đại mói. Những nội dung ấy được truyền đạt bởi một ngòi bút tài hoa với những hiểu biết sâu rộng, lối hành văn hướng nội, đẹp sang trọng, súc tích và tinh tế.

- Cảm hứng: Dòng sông Hưong tho mộng của xứ Huế. Dòng sông quê hương được soi chiếu từ nhiều góc độ của lịch sử, địa lý, văn hóa... Qua những suy tư và liên tường, dòng sông đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp của đất cố đô với trang sử vẻ vang, với cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng, trở thành biểu tượng cho văn hóa và tâm hồn con người xứ Huế. Bài tùy bút mang đậm phong cách tùy bút bởi giọng văn phóng túng và sự bộc lộ cái "tôi" suy tư, trữ tình của nhà văn.

2.Nhan đề:

- Tựa đề là một câu hỏi tu từ, tưởng như câu hỏi trời, hỏi đất, mơ hổ, mông lung không có lời giải đáp. Nhưng cũng từ câu hỏi ấy, qua ngòi bút của tác giả đã nêu lên những vẻ đẹp của dòng sông Hương từ những góc nhìn địa lí, lịch sử, văn hóa và đời sống tâm linh.

- Tựa đề "Ai đã đặt tên cho dòng sông" còn đậm chất huyền thoại. Tương truyền rằng những người sống hai bên bờ sống tha thiết gắn bó với dòng sông quê hương mình. Họ đi tìm hơn 100 loài hoa thơm, sau đó, họ lây nước sống ấy đem nấu thì thấy toát lên mùi hương thơm ngào ngạt, rồi họ đổ nước ấy xuống dòng sông và gọi là dòng sông thơm, hay còn gọi là sống Hương.

3.Phân tích:

- Thủy trình của Hương Giang bắt nguồn từ dãy Trường Sơn ngút ngàn cao xanh đầy gian truân, trắc trở. Nó mãnh liệt, cuộn xoáy, phóng khoáng, man dại như cô gái Di-gan.

- Ra khỏi rừng nhanh chóng mang sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ như người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở.

- Qua mây thế kỉ, sống Hương như người đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, bỗng thức dậy chuyển dòng liên tục vòng những khúc quanh, uốn mình theo đường cong thật mềm như một cuộc tìm kiếm có ý thức để tới gặp thành phố có tương lai.

- Từ ngã ba tuần, sống Hương theo hương nam bắc... rồi chuyên hướng Tây Bắc... ôm lây chân đổi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế... sắc nước trở nên xanh thẳm... Từ trên cao nhìn thấy dòng sông "mềm như tâm lụa..." Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc "Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím".

- Qua miền Tây Nam thành phố, qua những quần sơn lô xô, u tịch và những lăng tẩm đồ sộ lan tỏa cả một vùng thượng lưu, sống Hương mang vẻ đẹp trầm mặc như "triết lí", như "cổ thi" kéo dài mãi đến khi mặt nước phẳng lặng gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga, "xóm làng trung du bát ngát tiếng gà..."

- Từ đây, sống Hương đã tìm đúng đường về thành phố. Nó "vui tươi hẳn lên giữa "biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long..."

- Qua lăng kính tài hoa của nhà văn, sống Hương trong lòng thành phố Huế đẹp như một bức họa bởi những chi lưu, tỏa khắp phố thị và những hòn đảo nhỏ trên sống... Lưu tốc chảy chậm tựa như mặt hổ yên tĩnh uyển chuyển trữ tình như vũ điệu slow, mềm mại, tình tứ, dùng dằng như muốn đi, muốn ở lại, như người tài nữ đánh đàn trong đêm khuya, dịu dàng thủy chung như người tình xứ Huế.

- Khúc lặng lẽ này của sống Hương cũng là nơi sinh ra đàn ca Huế- một di sản văn hóa phi vật thể quý giá".

4-Nghệ thuật:

- Đoạn văn mang đậm phong cách bút kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường: tài hoa, độc đáo, kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận với vốn kiến thức phong phú: địa lí, lịch sử, văn hóa, văn chương.

- Quan sát dòng sông Hương, Hoàng Phủ Ngọc Tường phối hợp một lúc nhiều điểm nhìn khác nhau: Khi theo hành trình của nó từ ngọn nguồn xuôi ra biển, khi đứng trên đổi cao... Khi trầm mình vào dòng sông để hiểu được những nét trầm tư, dịu dàng, kín đáo, lẳng lơ nhưng thủy chung của nó. Song nhìn ở góc độ nào thì sống Hương vẫn được quy chiếu về vẻ đẹp của một giai nhân xứ Huế.

- Đoạn văn vẽ ra bức tranh phong cảnh liên hoàn về sống Hương với cảnh vật đôi bờ, màu sắc thật tươi tắn, thanh thoát, nhẹ nhàng.

- Sử dụng những biện pháp: so sánh, nhân hóa, liên tưởng tài tình vẽ ra trước mắt người đọc một dòng Hương Giang có diện mạo với những sắc xanh và đường cong mềm mại; có tính cách khi phóng khoáng, khi dịu dàng duyên dáng, vui tươi mà không ồn ào, mang nét đặc trưng của những cô gái xứ Huế.

III. Kết bài:

- Đoạn văn thể hiện một tâm hổn nhạy cảm, rất mực say mê với cái đẹp của cảnh vật, con người xứ Huế thân yêu. Đổng thời mang đến cho người đọc những tri thức hiếu biết và lòng say mê về dòng Hương Giang của xứ Huế thơ mộng, gợi bao khao khát kiếm tìm.