Phân tích bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan

Thứ năm , 08/06/2017, 09:42 GMT+7

- Qua Đèo Ngang là một bài thợ Đường luật trữ tình đặc sắc và tiêu biểu của Bà huyện Thanh Quan, một nhà thơ nữ ở nửa đầu thế kỉ XIX.

- Như nhận xét của Tế Hanh, hai câu kết của bài thơ là hai câu xuất sắc nhất trong bài thơ: Trong bài Qua Đèo Ngang, hai câu thơ xuất sắc nhất là hai câu thơ sau cùng:

Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,

Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Hai câu này vừa kết thúc bài thơ, vừa mở ra một chân trời cảm xúc mới”

B. THÂN BÀI

Hai câu kết của bài thơ Qua Đèo Ngang là hai câu thơ xuất sắc nhất trong bài thơ.

1. Hai câu kết vừa kết thúc bài thơ

a) Thâu tóm toàn cảnh được tả trong bài thơ: “Dừng chân đứng lại: trời, non, nước”. Cảnh ở đây có cả thời gian và không gian.

- Thời gian: trời chiều tà (bóng xế tà)

- Không gian:

+ Non: Đèo Ngang (bước tới Đèo Ngang)

+ Nước: bên một con sông (bên sông).

b) Thâu tóm tình được tả trong bài thơ: “Một mảnh tình riêng...”. Đó là nỗi nhớ, nỗi thương.

- Nhớ: nhớ nước (Nhớ nước đau lòng con quốc quốc).

- Thương: thương nhà (Thương nhà mỏi miệng cái gia gia).

2. Hai câu kết vừa mở ra một chân trời cảm xúc mới

a) Cảnh vật được tả như ngưng đọng trong cảnh chiều tà khi bước chân nhà thơ “dừng chân đứng lại” ở Đèo Ngang

b) Nhưng tình cảm của nhà thơ không “đóng lại” mà mở ra một chân trời cảm xúc mới.

- “Một mảnh tình riêng” khôn nguôi. Đó là:

+ Nỗi nhớ nước.

+ Nỗi thương nhà.

- “Ta với ta”, nhà thơ ta gặp lại lòng mình trong: + Nỗi cô đơn.

+ Nỗi buồn thương nhớ da diết, không dứt.

c.KẾT BÀI

- Trong hai câu kết của bài thơ Qua Đèo Ngang, cảnh vật thì tĩnh lặng trong bóng chiều tà, nhưng tình cảm của con người - nhà thơ nữ (Bà huyện Thanh Quan) - thì buồn thương sâu lắng không nguôi trong cô đơn.

- Bộc lộ tình cảm buồn thương cô đơn riêng của mình trước cảnh chiều tà Đèo Ngang, nhà thơ bày tỏ thái độ của mình trước thực tại của xã hội phong kiến đương thời.

Trong những nhà thơ phụ nữ ngày trước của ta, sau Hồ Xuân Hương, người có phong cách rõ ràng nhất là bà Thanh Quan. Cho đến nay, thơ bà Thanh Quan mà chúng ta có không nhiều. Mà trong đó, có một số bài không biết của bà hay của người khác.

Có thể nói chỉ có ba bài thơ sau này là rõ phong cách của bà Thanh Quan hơn cả. Đó là Qua Đèo Ngang, Chiểu hôm nhớ nhà và Thăng Long hoài cổ.

Trong ba bài thơ ấy, bài Thăng Long hoài cổ sâu sắc, bài Chiều hôm nhớ nhà tha thiết, nhưng hai bài này bị nhiều từ Hán Việt như “hí trường”, “tinh sương”, “thu thảo”, “tịch dương”, “tuế nguyệt”, “ngư ông”, “viễn phố”, “mục tử”, “cô thôn”, nó làm cho cảnh đã cũ cáng thêm cũ hơn và -làm bài thơ thêm xa lạ với chúng ta.

Cho nên, có lí do để thấy bài Qua Đèo Ngang là bài thơ tiêu biểu nhất của bà Thanh Quan:

Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bến sông chợ mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,

Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Bài thơ này, từ tả cảnh đến tả tình có cái gì công thức. Nhưng do xúc cảm thật thể hiện bằng những câu tự nhiên, những chữ bình thường nôm na, tạo thành một bài thơ được thời gian chấp nhận, cho đến bây giờ vẫn gần gũi.

So với bài Đèo Ba Dội. của Hồ Xuân Hương thì bài Qua Đeo Ngang của bà Thanh Quan được người ta biết nhiều hơn, mặc dầu tài năng Hồ Xuân Hương lớn hơn, và bài Đèo Ba Dội mở đầu bằng một câu rất tài: “Một đèo, một đèo, lại một đèo”.

Có lẽ vì bà Thanh Quan họa một cái đ( 0 nhiều người biết đến hơn. Và vấn đề đặt trong bài thơ Qua Đeo Ngang cũng tiêu biểu hơn.

Trong bài Qua Đèo Ngang, hai câu thơ xuất sắc nhất là hai câu sau cùng:

Dừng chân đứng lại: trời, non, nước

Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Hai câu này vừa kết thúc bài thơ, vừa mở ra một chân trời xúc cảm mới. Thơ là tấm lòng của người làm thơ, cái “cá nhân” của tác giả nói với chúng ta. Có cái đáng chú ý là những câu cuối của ba bài thơ bà Thanh Quan đều thú vị cả. Vì nó đưa ta vào thế giới bên trong của nhà thơ. Đó là ý thức về cái “tôi” ở trong một thời đại mà cái tôi bị xã hội phong kiến đè nén. Dù đó là câú: “Cảnh đấy, người đây luống đoạn trường” hay câu: “Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn?” hay câu: “Một mảnh tình riêng, ta với ta”.

Nguồn: